Zowel Merz als minister van Economische Zaken, Katherina Reiche, zetten in op ‘Herbst der Reformen’ – een periode waarin structurele veranderingen in economie, defensie en sociale zekerheid het land toekomstbestendig dienen te maken. “Door zaken opnieuw te ordenen, blijven ze ook in de toekomst hun doel dienen,” aldus Merz.
Sociale hervormingen: van Bürgergeld naar Nieuwe Grundsicherung
Een van de speerpunten in Merz’ toespraak was de hervorming van de sociale zekerheid. Het huidige Bürgergeld moet worden omgevormd tot een Nieuwe Grundsicherung, die volgens de kanselier “rechtvaardiger en activerender” dient te zijn.
Daarnaast wil de regering de generatieverhoudingen in het pensioensysteem herzien: jongeren niet zwaarder belasten, en ouderen verzekerd houden van een stabiel inkomen. Reeds ingevoerde maatregelen, zoals de Aktivrente (werken naast het pensioen) en Frühstartrente (pensioenregeling voor mensen die op jonge leeftijd begonnen met werken), zijn volgens Merz de eerste stappen in die richting.
Migratie en defensie: koerswijziging in uitvoering
Ook op andere terreinen claimde de kanselier voortgang. De aangekondigde “Migrationswende” – een koerswijziging in het asiel- en migratiebeleid – zou volgens Merz “succesvol zijn ingezet”. In vergelijking met augustus 2024 is het aantal asielaanvragen in augustus 2025 met 60 procent gedaald.
Op het gebied van defensie kondigde Merz aan dat de nationale veiligheidsraad in het Bundeskanzleramt binnenkort begint. De Bundeswehr moet aantrekkelijker worden gemaakt door een vernieuwd vrijwillig militair dienstprogramma. “Onze verdediging en onze bondgenootschappen moeten sterker en hechter worden,” zei de kanselier.
Economische koers: investeren in groei en innovatie
Merz kondigde ook hervormingen aan in het bedrijfsleven en de investeringsomgeving. De regering heeft de eerste grote hervorming van de vennootschapsbelasting in vijftien jaar opgestart. Daarnaast komt er een Chief Investment Officer als centraal aanspreekpunt voor buitenlandse investeerders. Volgens Merz is het vertrouwen in Duitsland groot: ruim 60 bedrijven hebben via de campagne “Made for Germany” aangekondigd samen meer dan 600 miljard euro in Duitsland te investeren. “Wij moeten investeren,” benadrukte Merz. “Onze bedrijven hebben vertrouwen in dit land – nu is het aan de politiek om dat vertrouwen waar te maken.”
De “Wachstumsagenda” van Reiche: Vier punten voor structurele groei
Parallel aan de plannen van de kanselier presenteerde de nieuwe adviesraad van minister Katherina Reiche een vierpuntenplan, de zogenoemde “Wachstumsagenda”. De economen Veronika Grimm, Justus Haucap, Stefan Kolev en Volker Wieland riepen daarin op tot een koerswijziging in het economisch beleid.
Hun kernboodschap: Duitsland kampt met een structurele crisis en dient zijn groeipotentieel te versterken. Dat vraagt om hervormingen op vier terreinen:
Innovatie en herindustrialisering – meer nadruk op fundamenteel onderzoek, een veerkrachtige economie en nieuwe industriële banen.
Het advies van de economen is om de publieke onderzoeksfinanciering te hervormen: minder nadruk op korte termijnprojecten en meer op fundamenteel onderzoek. De toewijzing van onderzoeksfondsen moeten volgens de economen onafhankelijker en internationaler. Daarnaast roepen ze op tot meer waardering voor ondernemerschap, iets dat al in het onderwijs zou moeten worden gestimuleerd.
Gerichte overheidsinvesteringen – minder consumptieve uitgaven, meer concurrentie bij aanbestedingen en meer geld voor onderwijs en onderzoek.
De economen pleiten voor meer concurrentie bij overheidsopdrachten, waarbij ook startups en buitenlandse bedrijven mogen meedingen. Binnen het speciale infrastructuurfonds van 500 miljard euro moeten volgens de onderzoekers vooral onderwijs en onderzoek prioriteit krijgen. Ook kan de tijdelijke uitzondering op de schuldenrem voor defensie kan bijdragen aan groei, mits innovaties uit de wapenindustrie ook civiele toepassingen krijgen. Universiteiten zouden daarom hun zogeheten Zivilklauseln – die militair onderzoek uitsluiten – moeten herzien. Daarnaast pleiten de economen voor versoepeling van wapenexportregels, om de Europese defensie-industrie concurrerender te maken.
Deregulering – het schrappen van wetten die innovatie belemmeren, waaronder de leveringsketenwet en bepaalde EU-klimaatregels.
De adviseurs roepen op om niet alleen procedures te vereenvoudigen, maar ook wetten te schrappen die innovatie belemmeren. Zo stellen ze voor om de privacywetgeving te hervormen naar een opt-out-model, waarbij gebruikers actief bezwaar moeten maken tegen datagebruik. Verder willen ze de leveringsketenwet, de duurzaamheidsrapportage en de EU-taxonomie voor klimaatbeleid afschaffen, omdat deze volgens hen de concurrentiekracht van bedrijven beperken.
Hervorming van het sociale stelsel – koppeling van de pensioenleeftijd aan de levensverwachting en afschaffing van de “Rente mit 63”.
Om de groei van sociale uitgaven weer in balans te brengen, zouden alle sociale verzekeringssystemen moeten worden herzien. Zo stellen de economen voor om de pensioenleeftijd te koppelen aan de levensverwachting, de groei van bestaande pensioenen te beperken en de ‘Rente mit 63’, oftewel de mogelijkheid tot vervroegd pensioen zonder korting, af te schaffen. Ook de Bürgergeld-regeling (Duitse bijstandsuitkering) dient te worden hervormd, zodat werken financieel aantrekkelijker is dan leven van een uitkering.
Volgens minister Reiche toont de Wachstumsagenda aan dat “meer markt en minder micromanagement” nodig is om Duitsland opnieuw op groeikoers te brengen. Ze ziet de adviezen als “belangrijke impulsen” voor het beleid.
De voorstellen sluiten aan bij de hervormingsretoriek van Merz, maar botsen deels met de standpunten van coalitiepartner SPD, die meer nadruk wil leggen op sociale bescherming. Toch lijken beide initiatieven – de Herbst der Reformen en de Wachstumsagenda – de toon te zetten voor een nieuw economisch beleid dat zowel marktvriendelijk als sociaal moet zijn.
Deutsche Industrie- und Handelskammer pleit voor consequente omzetting
Helena Melnikov, directeur van de Deutsche Industrie- und Handelskammer, wijst op het belang van een consequente uitvoering van de hervormingsplannen: "De Duitse economie stagneert nog steeds. Structurele problemen blijven bestaan en verbeteringen in de economische omstandigheden zijn tot nu toe nauwelijks merkbaar. Voor een opleving van de Duitse economie zijn betere vestigingsfactoren onontbeerlijk. Daartoe behoren lagere energie- en arbeidskosten en, in internationaal opzicht, minder belasting- en bureaucratische lasten. Bedrijven hebben echte hervormingen nodig. Des te belangrijker is het dat de moderniseringsagenda van de bondsregering consequent wordt uitgevoerd. Veel van de aangekondigde maatregelen gaan in de goede richting. Het is van cruciaal belang dat ze snel, onbureaucratisch en breed effect sorteren."
Foto: ideazione./Sebastian Fischer