De Duitse kiezer heeft gesproken maar de vraag is of ‘Karlsruhe’ nog gaat spreken – want de Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) stapt misschien nog naar het grondwettelijk hof om de verkiezingsuitslag aan te vechten. Slechts een slordige 13.500 stemmen scheelde het, en BSW had de Bondsdag gehaald.
Of het hof Wagenknechts opinie over onregelmatigheden bij de verkiezingen deelt, moeten we afwachten. Maar feit is dat er gedoe was met briefstemmen. Het imago van de Duitse overheid kreeg in 2023 een knauw toen het grondwettelijk hof oordeelde dat een deel van de verkiezingen van 2021 in Berlijn opnieuw moest, wegens tekort aan stembiljetten, kieslokalen die te lang open waren en ander gepruts. Dus gingen Berlijners in 2024 deels op herhaling.
Voor een relatieve nieuwkomer in Duitsland – ik begon in december 2023 in de regio-Frankfurt – voelde dit on-Duits aan. Ordnung muss sein, en precisie is niet in alleen in de maakindustrie van belang, maar in de hele maatschappij - dat was mijn aanname over Duitsland.
Des te groter was mijn verbazing over de verkiezingscampagne. Ik merkte hoe ik als Nederlander verwend was geraakt door de analyses van verkiezingsprogramma’s door het Centraal Planbureau (CPB). Het CPB geeft de kiezer houvast, door gevolgen van die programma’s uit te rekenen voor de arbeidsmarkt, de staatsschuld en de economische groei. Zo kun je als kiezer een betere, geïnformeerde keuze maken.
Het voordeel is daarbij dat de CPB-analyse partijen disciplineert en dwingt preciezer te formuleren wat ze willen. Een van de effecten kan meer efficiëntie bij coalitievorming zijn.
Dat laatste is gezien de laatste formatieprocessen in Nederland theorie gebleken - die duurden tranentrekkend lang. En bij de verkiezingen van 2023 schakelden drie van de vier partijen in de huidige coalitie het CPB helemaal niet meer in. Voor hun succes leek dat niet uit te maken.
Hoe dan ook, mijn verwachting was dat (opnieuw gezien mijn vooroordeel) de Duitse verkiezingsprogramma’s waren voorzien van in beton gefundeerde berekeningen. Het land neemt Zuid-Europa de maat wegens geldverkwisting, dus dan zullen de partijen wel tot cijfers achter de komma hebben berekend wat ze uitgeven, en wat dat oplevert.
Dus niet. IW, ZEW, DIW en Ifo stelden alle vast dat niet alleen de AfD, BSW of Die Linke de euro’s wild willen laten rollen, maar ook de FDP en CDU/CSU. Zonder dekking.
Ik moest in mijn ogen wrijven. En dat was ook omdat de analyses van IW, ZEW, DIW en Ifo relatief beperkt zijn. Ze berekenden het effect van de lastenverlichting voor de belastinginkomsten, maar gevolgen voor de groei? Nee.
Dit leidt er toe dat de Duitse verkiezingsprogramma’s soms overkomen als het Sinterklaas-verlanglijstje van de achterban. Prachtig voor naïeve kiezers, frustrerend voor iedereen die begrijpt dat voor niets alleen de zon op gaat. Voor bedrijven, die hopen op goedkopere energie, en dat de nieuwe regering werk werkelijk de lasten gaat verlagen en de vestigingsvoorwaarden gaat verbeteren, moeten al die beloftes superergerlijk zijn.
Dat brengt me bij mijn laatste punt: de negatieve stemming in het land. Ik dacht altijd dat Nederlanders wereldkampioen zwartkijken waren, maar wij zijn amateurs in vergelijking met de Duitsers.
Soms laat ik me daardoor een beetje meeslepen. Maar dan lees ik weer een interview met Reinhold Würth, de hoogbejaarde schroevenkoning uit Künzelsau. En hoe hij de wereld ziet, en hoe hij zijn bedrijf uitbouwde. En hoe hij contrair extra schroeven laten produceren, omdat hij weet dat de economie straks weer aantrekt.
En dan denk ik: die “Yes we can”-kant van Duitsland, daar zou niet alleen ik meer oog voor moeten hebben, maar ook de Duitsers zelf.
