Wat betekent "Schwerbehinderung" in Duitsland?
In Duitsland wordt iemand als zwaar gehandicapt ("schwerbehindert") beschouwd als hij of zij:
- een "Grad der Behinderung" (GdB) van ten minste 50 heeft, en
- een officiële gehandicaptenpas ("Schwerbehindertenausweis") van de bevoegde Duitse instantie heeft ontvangen.
Wat is een "Grad der Behinderung" (GdB)?
Het begrip "Grad der Behinderung" (GdB) is uniek voor het Duitse recht en kent geen directe Nederlandse tegenhanger. Het is een medische en juridische beoordeling van de ernst van een handicap, uitgedrukt in een percentage tussen 20 en 100.
- Hoe hoger de GdB, hoe ernstiger de beperking.
- Een GdB van 50 of hoger betekent dat iemand als "Schwerbehindert" wordt erkend.
- De GdB wordt vastgesteld door een Duitse medische instantie en houdt rekening met hoe de handicap het dagelijks leven beïnvloedt.
Handicaps die voor werkgevers niet direct zichtbaar zijn
Sommige handicaps zijn niet meteen merkbaar, maar kunnen toch een hoge GdB opleveren en onder de regels voor Schwerbehinderung vallen. Enkele voorbeelden zijn:
- Diabetes mellitus met complicaties (bijvoorbeeld ernstige neuropathie of retinopathie).
- Chronische rug- of gewrichtsproblemen (zoals ernstige artritis of Morbus Bechterew).
- Psychische aandoeningen, zoals zware depressie, bipolaire stoornis of schizofrenie.
- Autisme of andere neurodivergente aandoeningen, zoals ADHD in ernstige vorm.
- Epilepsie (afhankelijk van de frequentie en ernst van de aanvallen).
- Hartaandoeningen, zoals ernstig hartfalen.
- Chronische longaandoeningen (zoals ernstige astma of COPD).
- Multiple sclerose (MS) of andere neurologische aandoeningen.
- Stoffwisselingsziekten, zoals cystische fibrose of bepaalde schildklierafwijkingen.
Veel van deze aandoeningen zijn niet direct zichtbaar voor een werkgever, maar kunnen de werknemer sterk beperken in hun werk en dagelijkse functioneren.
Hoe weet een werkgever of een werknemer een handicap heeft?
- Werknemers zijn niet verplicht om hun handicap aan de werkgever te melden.
- Werkgevers mogen hier niet zomaar naar vragen, behalve als het gaat om wettelijke verplichtingen (zoals de verplichte werkplekken voor gehandicapten).
- Werkgevers mogen hun werknemers vrijwillig vragen of zij een handicap hebben, bijvoorbeeld om te voldoen aan de verplichte quotumregeling.
Welke verplichtingen hebben werkgevers in Duitsland?
1. Verplichte tewerkstelling ("Beschäftigungspflicht")
Werkgevers met minstens 20 werknemers moeten ervoor zorgen dat minimaal 5% van hun werknemers gehandicapt of gelijkgesteld is.
- Als dit quotum niet wordt gehaald, moet het bedrijf een compensatiebijdrage ("Ausgleichsabgabe") betalen.
- De hoogte van de bijdrage hangt af van hoeveel minder dan 5% gehandicapten zijn aangenomen (tot wel 720 euro per maand per niet-bezette verplichtingsplaats).
2. Vertegenwoordiging van gehandicapte werknemers (SBV)
Als een bedrijf minstens vijf gehandicapte of gelijkgestelde werknemers in dienst heeft, moeten zij een "Schwerbehindertenvertretung" (SBV) kiezen. Dit is een vertegenwoordiger die hun belangen binnen het bedrijf behartigt.
3. Speciale rechten voor werknemers met een handicap
Werknemers met een GdB van 50 of gelijkstelling (GdB 30/40) hebben in Duitsland extra rechten:
- Beter ontslagbescherming: Ontslag is alleen mogelijk met toestemming van het Integrationsamt.
- Vijf extra vakantiedagen per jaar.
- Aanpassing van de werkplek indien nodig.
- Recht op aangepaste werktijden of parttime werk als dat medisch noodzakelijk is.
4. Meldplicht & aangifte van de werkgelegenheidsquotum
Bedrijven met minstens 20 werknemers moeten jaarlijks vóór 31 maart een melding bij de Duitse “UWV” (Bundesagentur für Arbeit) indienen om aan te tonen of zij hun verplichting om gehandicapten in dienst te nemen, nakomen.
5. Financiële steun & subsidies
Werkgevers kunnen subsidies krijgen bij het aannemen van een werknemer met een handicap, zoals:
- Loonkostensubsidies voor inwerkperiodes.
- Vergoedingen voor aanpassing van de werkplek.
- Advies en ondersteuning van het Integrationsamt en de Arbeitsagentur.
Wat moeten Nederlandse werkgevers doen?
- Controleren of hun bedrijf minstens 20 werknemers in Duitsland heeft → Zo ja, dan geldt de 5%-regel.
- Werknemers vrijwillig vragen of zij een erkende handicap hebben (privacyvriendelijk).
- Als het quotum niet wordt gehaald → melding maken & mogelijk compensatiebijdrage betalen.
- Als er minstens vijf gehandicapte werknemers zijn → verkiezing van een Schwerbehindertenvertretung organiseren.
- Werknemers met een handicap ondersteunen → werkplekaanpassingen en extra rechten respecteren.
- Zich informeren over mogelijke subsidies → contact opnemen met de Arbeitsagentur of Integrationsamt.
Conclusie
Voor Nederlandse bedrijven met medewerkers in Duitsland is het belangrijk om rekening te houden met de regels rond handicap en werk. Sommige handicaps zijn niet direct zichtbaar, maar geven werknemers wel recht op bijzondere bescherming. Er zijn wettelijke verplichtingen die nageleefd moeten worden, maar ook financiële steun en aanpassingsmogelijkheden om mensen met een handicap beter te integreren in het bedrijf.
De juridische afdeling van de DNHK helpt bedrijven graag verder bij vragen over dit onderwerp en kan ondersteunen bij de naleving van de Duitse regelgeving.
Voor verdere vragen kunnen werkgevers contact opnemen met de DNHK Rechtsberatung. Wij ondersteunen graag in het contact met de Bundesagentur für Arbeit, het Integrationsamt.
