Op woensdagochtend komt in het World Forum in Den Haag de NAVO-top van de 32 lidstaten samen, die naar verwachting slechts enkele uren zal duren. Rutte geeft om 14.00 uur een afsluitende persconferentie. Naast het hoofdprogramma zijn er ook andere evenementen, waaronder een internationale conferentie over de versterking van de defensie-industrie.
Defensie-uitgaven
Het belangrijkste punt op de agenda is de verhoging van de defensie-uitgaven tot vijf procent van het bruto binnenlands product. De Amerikaanse president Trump had al meerdere keren op een hogere bijdrage aangedrongen en lijkt dat doel nu te bereiken.
In Duitsland werd in maart al de eerste stap gezet. Toen stemde de Duitse Bondsdag in met een grondwetswijziging, waardoor defensie-uitgaven en uitgaven voor civiele bescherming die boven de één procent van het bbp uitkomen, niet langer onder de zogenoemde schuldenrem vallen. Daarnaast viel het besluit om een speciaal fonds van 500 miljard euro (gespreid over twaalf jaar) in te stellen, dat vooral bedoeld is voor de modernisering van infrastructuur. Die investeringen dienen ook de defensieve slagkracht te versterken, onder meer door de renovatie van verouderde wegen en bruggen. In 2024 bedroegen de militaire uitgaven in Duitsland ongeveer 1,89 procent van het bbp. In 2025 moet dat volgens de NAVO-norm stijgen naar 2,4 procent, en tegen 2029 naar 3,5 procent. Daarmee zou Duitsland het nieuwe NAVO-doel zes jaar eerder halen dan afgesproken.
Kort voor de NAVO-top riep bondskanselier Friedrich Merz tijdens zijn toespraak op de Dag van de Industrie in Duitsland bedrijven op om bij te dragen aan de versterking van defensie. Concreet vroeg Merz ondernemers om hun personeel de vrijheid te geven om deel te nemen aan militaire oefeningen. Volgens de bondskanselier is namelijk niet het tekort aan geld het doorslaggevende probleem voor de Duitse Bundeswehr, maar vooral het gebrek aan gekwalificeerd personeel. Merz is van mening dat een reserve nodig is en mogelijk een terugkeer naar de dienstplicht. Het bedrijfsleven reageerde vrij positief: "Ondernemers willen verantwoordelijkheid nemen voor de veiligheid van ons land. Veerkracht en defensievermogen zijn van fundamenteel economisch belang," zei Peter Leibinger, voorzitter van de Federatie van Duitse Industrieën (BDI).
Ook Nederland zat in 2024, net als Duitsland, net onder de NAVO-norm van 2 procent. In de afgelopen weken debatteerde het Nederlandse parlement uitgebreid over de defensiecapaciteit en het defensiebudget, waarna werd ingestemd met een verhoging. Net als Duitsland wil Nederland de komende jaren toewerken naar een defensiebudget van 3,5 procent van het bbp, en daarnaast nog eens 1,5 procent investeren in defensie-gerelateerde gebieden zoals cybersecurity en infrastructuurvernieuwing. Opmerkelijk is dat 2024 het eerste jaar sinds het begin van de jaren negentig was waarin Nederland bijna de NAVO-norm van twee procent wist te benaderen.
CBS stelt ranglijst op
Uit berekeningen van het CBS blijkt dat de Verenigde Staten met 2.641 euro per jaar per inwoner het meeste uitgeven aan defensie. Albanië staat onderaan de lijst met 173 euro. Nederland staat met 1.105 euro op de zevende plaats, net vóór Duitsland, dat 1.081 euro per inwoner uitgeeft. Gemiddeld besteden NAVO-landen 1.394 euro. Bij het buiten beschouwing laten van de VS, ligt dat bedrag op 733 euro.
Gecoördineerde Europese systemen
Geld alleen is niet voldoende om de problemen rond de Europese defensiecapaciteit op te lossen. Dat defensie hoger op de agenda dient te komen, NAVO-landen beter moeten samen te werken en vooral overstappen op gezamenlijke, onderling compatibele systemen, benadrukt ook de Nederlandse generaal Onno Eichelsheim. Hij was enkele weken geleden gastspreker tijdens een bestuursvergadering van de Duits-Nederlandse Handelskamer. Eichelsheim onderstreepte dat de militaire paraatheid van Europa in het algemeen – en de defensieve slagkracht van Nederland en Duitsland in het bijzonder – de komende vijf jaar aanzienlijk versterkt dient te worden om voorbereid te zijn op een eventueel conflict tussen Rusland en de NAVO.
De ontbrekende afstemming van wapensystemen binnen de NAVO en Europa is een bekend en terugkerend probleem. Door de huidige geopolitieke ontwikkelingen, conflicten en het groeiende wantrouwen tegenover de VS onder Trump, zijn er nu echter voor het eerst signalen die wijzen op het concreet aanpakken van het probleem, althans binnen Europa. Gezamenlijke inkoop, uniforme communicatie- en wapensystemen en het benutten van de sterkten van elk land bij de wapenproductie, in plaats van eigen (economische) belangen voorrang te geven. Volgens Eichelsheim kan alleen op die manier het bondgenootschap sneller inzetbaar worden. Een intensievere samenwerking binnen de EU en zeker tussen Duitsland en Nederland is dan ook onontkoombaar. Er zijn al goede voorbeelden, zoals de integratie van Nederlandse brigades in de Bundeswehr – een Duits-Nederlandse militaire samenwerking die als model geldt voor een Europese defensie-unie. Geen andere NAVO-lidstaten werken zo nauw samen.
Tekst: Janine Damm
Foto 1: Ministerie van Buitenlandse Zaken / Phil Nijhuis
https://www.flickr.com/photos/ministeriebz/54609017574/
Foto 2: Ministerie van Buitenlandse Zaken / Bart Maat
https://www.flickr.com/photos/ministeriebz/54608900774/
Foto 3: Ministerie van Buitenlandse Zaken / Phil Nijhuis
https://www.flickr.com/photos/ministeriebz/54608945289/
